میراث تاریخی یزد هم کرونایی شد

امیرترقی نژاد| آثار و ابنیه های تاریخی یزد شهر میراث جهانی این روزها حال و روز خوشی ندارند. یزد یکی از زیباترین شهرهای خشتی دنیاست که ویژگی‌های آثار آن باعث شده تا به یکی از منحصر به فردترین شهرهای تاریخی دنیا تبدیل و هرساله به عنوان یکی از مقاصد پرطرفدار گردشگری انتخاب ‌شود. اما طی یکسال گذشته بخاطر پیک های متعدد کرونایی نه تنها غریب مانده بلکه با تعرض های جدی و بی محلی مدیریت شهری و متولیان امر نیز مواجه شده است.

سالی پربار از ثبت اما پراز تخریب
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی یزد «سال گذشته سالی پرباربه لحاظ ثبت ملی برای یزد بوده است» اما شواهد میدانی چیز دیگری را نشان می دهد. نرگس آبیار کارگردان مشهور یزدی بارها در اعتراض به تخریب خانه های قدیمی در بافت تاریخی یزد واکنش نشان داد پست های اینستاگرامی خود نوشت:» هنوز هم‌ بعد از اینکه شهر یزد به عنوان یک میراث جهانی در یونسکو ثبت شد، شاهد ویران شدن بافت تاریخی در این شهر و شهرهای دیگر استان یزد هستیم و ظاهرا میراث فرهنگی زورش به ویرانگران نمی‌رسد».
کارشناسان معتقدند آبیار به واسطه چهره مشهور خود اگر چه توانست بار همراهی گروه های مرجع موجی از حمایت اهالی هنر را برای نجات بافت تاریخی استان یزد بخصوص در محله شاهدیه یزد را به ارمغان بیاور د و بافت تاریخی این منطقه به ثبت میراث ملی برسد ولی همچنان شاهد تخریب و بی محلی های خاص به ابینه ها و آثار تاریخی یزد هستیم. جدای از این کمی این طرف تر عمارت تاریخی نواب یزد که به شماره ۲۴۴۳۰به ثبت ملی رسیده است در سال‌های اخیر، برخی افراد سودجو به ‌منظور تملک زمین‌های اطراف این بنای ثبتی بارها درصدد تخریب آن برآمده‌اند که هر بار با دخالت یگان حفاظت میراث فرهنگی، از اقدام آن‌ها جلوگیری شده است.
زوال یک عمارت تاریخی
عمارت نواب، نام ساختمانی تاریخی است که قدمت آن به دوران پهلوی باز می‌گردد که در بلواری در ضلع غربی میدان امام حسین (ع) که به میدان استانداری نیز شهرت دارد، واقع شده و خوشبختانه هنوز دورنمای خوبی دارد اما با نزدیک شدن به این خانه تاریخی، به خوبی می‌توان متروکه شدن و تبدیل آن به پاتوق معتادان، سارقان و کارتن‌خواب‌ها را مشاهده کرد. این خانه که از معماری بی‌نظیری بهره برده است، تا چند دهه پیش مسکونی بوده اما با ثبت ملی و تخلیه شدن آن، روزهای زوالش آغاز شده است. دادستان یزد دی ماه سال پیش به این قضیه ورود کرد و اجازه داد در اسرع وقت نسبت به مرمت این اثر تاریخی اقدام شود اما قسمتی از سردر عمارت نواب به طور غیرکارشناسی فقط گچ و خاک شد. اکنون بسیاری از بخش‌های این بنا تخریب شده و جداره های داخلی آن نیز در حال تخریب است. خبرگزاری ایسنا هم در گزارشی نوشت البته در یک دهه‌ گذشته تاکنون بارها بسیاری از رسانه‌های یزد در باره این بنا و وضعیت رو به نابودی آن اعم از اثر تخریبی بارندگی‌ها تا جولان معتادان در آن نوشته‌اند ولی با گذشت این سال‌ها و در حالی که این بنا ثبتی که در نزدیکی چندین دستگاه دولتی واقع شده و همواره در معرض دید مسئولان قرار داشته، هیچ اتفاق خوش یمنی برایش نیفتاده و این میراث قدیمی جز به عنوان ویرانه‌ای در جوار یکی از شلوغ‌ترین معابر یزد بار دیگری بر دوش نداشته است و گویا مانند بسیاری از ابنیه تاریخی رها شده در کشورمان، هیچ تعلقی به میراث و هویت ملی مردم این مرز و بوم نداشته است. شاید زمان آن رسیده که دوست‌داران میراث فرهنگی از مسئولان بخواهند یک بار برای همیشه، عمارت شاهانه و بسیار زیبای نواب را از این وضعیت نجات دهند و این میراث ملی را از چنگال تخریب برهانند چرا که تاریخ برای دیگر بار تکرار نمی‌شود.

کلیپ های خط خطی
این روزها در فضای مجازی نیز فیلم ها و کلیپ های متفاوتی از شهر میراث جهانی از خط خطی و دیوار نویسی هایی حکایت می کند. دیوارنویسی‏‏هایی که به ویژه در بافت تاریخی یزد همانند تیشه‎‎ای بر ریشه بناهای تاریخی یزد وارد شده و چهره زشتی به برخی نقاط شهر داده است. گویی برخی از افراد برای فرار از عقده‎های درونی و روانی خود، مکانی بهتر از در و دیوارهای شهر پیدا نکرده‏اند و بی‎‎رحمانه با ماژیک، زغال و وسایل دیگر، احساسات خود را روی بناهای تاریخی شهر درج کرده‎‎اند.به گفته اکثر کارشناسان حوزه میراث فرهنگی دیوارنویسی از جدی‌ترین عوامل تخریب و نابودی آثار تاریخی است که می‌تواند زودتر از هر تهدیدی سرمایه‌های کشور را از بین ببرد. سرمایه‌هایی که دیگر به راحتی قابل بازگشت نیست و شاید هم هرگز قابل بازگشت نباشند. در تخریب آثار تاریخی و به ویژه دیوارنویسی که بیشتر تحت عنوان یادگاری به چشم می‌خورد، متاسفانه در کشور ما آموزش‌های لازم درباره اهمیت حفظ و نگهداری از آثار باستانی داده نشده است. خیلی از افراد حتی از اینکه یادگاری نوشتن آن ها چقدر می تواند به اثر لطمه بزند بی‌خبر هستند. براساس مفاد قانون مجازات اسلامی، هرگونه تخریب آثار تاریخی که یکی از مصادیق آن همین یادگارنویسی‎‎هاست، جرم تلقی می‏‏شود و مجازات آن، یک تا ۳ ماه حبس و پرداخت جزای نقدی است. با این وجود تاکنون هیچ برخورد قابل ملاحظه‌ای از سوی مسئولان با این معضل فرهنگی نمی‌شود.
یزد شهر میراث جهانی حالا پر از بیم و امید برای اهالی این شهر است. بسیاری از آن ها منتظر اتفاقات تازه و موجی از مرمت های کارشناسی در شهرشان در این ایام کرونایی هستند و بسیاری از فعالان حوزه میراث فرهنگی نیز معتقدند اگر چاره ای برای ساخت و سازهای تازه اندیشیده نشود، یزد جهانی بودنش را زود تر از سال های انتظار جهانی شدنش از دست می دهد.